NAZIM HİKMET

2023 EĞİTİM VİZYONU ve EĞİTİMDE NİTELİK SORUNU 23 Ekim 2018 tarihinde Sayın Milli Eğitim Bakanı tarafından eğitim sisteminde kısa, orta ve uzun vadede yapılacaklarla ilgili yol haritası olarak adlandırılan “2023 Eğitim Vizyon Belgesi” kamuoyuna açıklandı. Bu belgeyle sunulanların; nitelikli eğitimden beklentiler açısından değerlendirilmesi gerektiği düşüncesinden hareketle, başlangıç olarak şunlar söylenebilir. 2023 Eğitim Vizyon Belgesi; sistemin işleyişini, sorunlarını, aksaklıklarını, beklentilerin gerçekleşmesi durumunda olacakları, öğrenci merkezli çalışmanın yararlarını, eğitim kademelerinde yaşanan durumu sistemin ana öğelerini içeren başlıklar altında ve akademik bir dille özetlemektedir. Bu özet bilgiler; bilinenlerin daha akademik bir dille ifade edilmesidir. Oysa eğitimi yeniden yapılandırma çalışmalarında; eğitime taraf olan tüm paydaşların görüş ve düşünceleri alınmalı, ekonomik kaynak ve kaynak kullanımı konusunda detaylar verilmelidir. Belgenin Temel Politikamız başlığı bölümünde; “zaman içerisinde ihtiyaç duyulan konularda gerekli açıklamaların yapılacağı ve önemli olanın 2002 den bu yana gerçekleştirilen özellikle nicel başarı hikâyelerinin üzerine yeni başarılar eklemek” olduğu vurgulanmış ve bölüm, “bu doğrultuda 16 yıllık süreçte yapılanlara, ortaya çıkan ihtiyaçlar çerçevesinde yeni halkalar eklenecektir.” İfadesiyle bitirilmiştir. 16 yıllık süreçle kastedilen 2002 yılından itibaren yapılanlardır ve öncesi kayda değer bulunmamıştır. Tüm hazırlıklar, tek belirleyici olan bu irade doğrultusunda yapılmıştır. Vizyon Belgesi’nin temel mantığının özeti bu cümlelerdir. Sayın Cumhurbaşkanı da tanıtım toplantısında bu mantığa atıfta bulunarak “milletimizin teveccüh gösterdiği kurumların önündeki yasakçı zihniyetin ürünü engel olan 8 yıllık zorunlu eğitimin 12 yıla çıkarılarak, eğitim kademelerinin 4+4+4 şeklinde düzenlendiğini, Kuran-ı Kerim, Siyer-i Nebi, Arapça gibi derslerin tüm okullarda seçmeli olarak okutulabilir hale getirildiğini, din derslerinin sayısının artırılıp din okullarının yaygınlaştırıldığını, öğretmenlik için pedagojik formasyon eğitiminin kalkacağını” belirtti. Yani; 16 yıl süreyle yapılanların, bundan böyle de yapılmaya devam edeceğini vurguladı. Eğitimde nitelik kavramıyla anlatılan; Albert Einstein’ın vurguladığı gibi, “Eğitim gerçeklerin öğretilmesi değildir; düşünmek için aklın eğitilmesidir.” Eğitim; ilk çocukluk döneminden başlayarak, insanın 30 yıla yakın bir zamanını almakta ve hayat boyu sürmektedir. Bu süreçteki etkinliklerle bireye özgü gözlenebilir, ölçülebilir özelliklere katkı sağlanır. Bu özellikler; beceriler ve sosyal sorumlulukların gelişmesi, iş yapabilme, bireysel yetenekleri en verimli şekilde kullanabilme, olay ve olgularla ilgili düşünebilme, yeni durumlarla ilgili bilgi üretme, problem çözebilme, sağlıklı iletişim kurabilme, okuduğunu anlama, anladıklarını kendine özgü ifadelerle yazılı ve sözlü olarak anlatabilme olarak özetlenebilir. İnsanın bu özelliklerinin; eğitim öğretim faaliyetleriyle üst düzeyde gelişip, işlevselleştiği bilinmektedir. Bu özelliklerle donanımlı bireylerden oluşan toplumlar; yaşanılabilirlik endeksleri açısından örnek gösterilmektedir. Bu toplumlarda; demokrasi tüm kurum ve kurallarıyla dünya standartlarında işlemektedir. İşleyen demokrasileri; kentsel alt yapı, barınma, güvenlik, ulaşım, eğitim ve sağlık hizmetleri, sanat ve kültürel etkinliklerdeki zenginlikleri insana sunmanın güvencesidir. Bu toplumlar, demokrasinin eğitimli nüfusa sahip ülkeler için iyi bir yönetim modeli olduğuna örnek teşkil etmektedirler. Demokrasinin nitelikli eğitimle doğrudan ilişkisi vardır. Nitelikli eğitimin hayat bulmasının temel koşullarından birisi, ülkede işlevsel bir demokrasi ve vatandaşların eğitim hizmetlerini devlet kurumları aracılığıyla almasıdır. Antik Çağ’dan bu yana devletlerin temel görevlerinden birsinin de, eğitim hizmetini sağlamak olduğu kabul görmektedir. Platon’un dediği gibi; “Devlet, toplum için bir eğitim kurumudur.” Devlet kurumlarında nitelikli eğitim, eğitimin tüm paydaşlarının niteliğinin artırılmasına bağlı olarak hayat bulur ve süreklilik kazanabilir. Eğitimin paydaşları; öğretmen, okul yönetimi, öğrenci, veli, merkez yönetimi ve yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları, okulların doğrudan ya da dolaylı hizmet satın aldıkları kurum ve kuruluş temsilcileri gibi çok sayıda bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenlerin tamamının eğitimin niteliği konusunda asgari müştereklerde buluşmaları gerekir. Nitelikli eğitimin temel dinamikleri; eğitim öğretim hizmetleri uzmanlık gerektirdiğinden uzmanlığa saygı, iş gücü motivasyonunu artırma, sürekliliği olan öğretmen eğitimi, liyakate esas yönetim sistemi, popülizmden uzaklaşma, altyapı olanaklarını geliştirme ve iyileştirme, eğitimi günlük siyasal çıkarların etki alanından çıkarma, araştırma geliştirme çalışmalarıyla elde edilen veriler doğrultusunda hareket planı oluşturma, nitelikli eğitim öğretim uygulamaları ve araştırma geliştirme çalışmalarında süreklilik sağlama olarak özetlenebilir. Toplumların gelişmişlik düzeylerinin en önemli ölçütü, bireylerinin nitelikli eğitimle ulaşılan insani değerlere sahip olmalarıdır. Bu insani değerler; bireylerin sanatsal ve kültürel faaliyetlere duyarlı olmaları, anadili, matematik, fen, medya, bilim, tarih, coğrafya okuryazarı olmaları, din, dil, ırk, cinsiyet, inanç farkı gözetmeksizin, insan-insan ve devlet-birey ilişkilerinde evrensel değerlerin ve hukukun egemen olduğu yönetim anlayışı konusundaki farkındalıkları olarak özetlenebilir. Nitelikli eğitimin temel hedefi, bu özelliklerle donanımlı bireyler yetiştirilmesi ve bireyin kendisini gerçekleştirmesidir. Bu temel hedef doğrultusunda eğitilen insanlar; nitelikli bireyler ve iyi yetişmiş insan gücü olarak topluma-insanlığa kazandırılır. Böylelikle, üretime ve sürdürülebilir toplumsal kalkınmaya katkı sağlanır. Birleşmiş Milletler (BM) 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, BM Genel Kurulu tarafından Ağustos 2015 ayında kabul edilen, “Dünyamızın Dönüştürülmesi” temasıyla ilan edilmiştir (1). Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda 193 ülkenin imzasıyla kabul edilen 2030 Yılı Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 17 başlığa ayrılmış ve bu başlıklardan biriside, hedef 4- Nitelikli Eğitim: (Kapsayıcı ve eşitlikçi nitelikli eğitimin temin edilmesi ve herkes için yaşam boyu öğrenme fırsatlarının desteklenmesi.) olarak belirlenmiştir. Eğitim sisteminde;okulların alt yapı ve derslik sayılarının yetersizliği, ders araç-gereç donanım eksiği, öğretmen açığı, öğretmenlerin özlük haklarının istenen düzeyde olmaması, müfredat içerikleri ve başta ders kitapları olmak üzere ders araç, gereç ve materyallerinin içerik ve kullanışlılık bakımından çocuğa göre olmayışları ve bilimsellikten uzak hazırlanmaları, başarının sınava endeksli ölçme ve değerlendirme anlayışıyla belirlenmesi, eğitim yönetimi süreçlerinin tamamen siyasallaşması ve yönetici atamada belirleyici olması, eğitimin tüm kademelerinde dinsel eğitimi ön plana çıkan uygulamaların hayat bulması gibi sürekliliği olan sorunlar vardır. Eğitim sisteminde değişikliklere; geçmişi ve yapılanları belli tarihlerle sınırlayarak değil, bu sorunların çözümüyle başlanmalıdır. Bu sorunlara; öğretmen meslek örgütlerinin, bilim insanlarının ve tüm eğitim paydaşlarının katılımıyla, farklı seslerin zenginlik olduğu görüşünün hayat bulacağı organizasyonlarla çözüm üretilebilir. Amerikalı kalite uzmanı Philip Crosby ‘nin söylediği gibi; “Kaliteye önlem alarak ulaşılır. Aşı, hastalığı tedavi etmenin yoludur. Aynı şey organizasyonlar için de geçerlidir.” (1) Yrd. Doç. Dr. Ahmet BARBAK, Yrd. Doç. Dr. Dilek MEMİŞOĞLU; Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi ISSN: 1302-6879. BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN 2030 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA GÜNDEMİ NASIL BİR KAMU YÖNETİMİ İSTİYOR? 20 Aralık 2018 Ali Ekber PEKŞEN Bodrum Muğla